خامنەای، خستە و بازندە معادلات

پیام کوتاە و پر معنی علی خامنەای در مورد صلح جوئی امام دوم شیعیان در تویتر، از زوایای گوناگون قابل بررسی و تحلیل است. طرفداران رهبر جمهوری اسلامی ایران، تویت وی را بە اعتقادات دینی و مذهبی نسبت دادند و از منظری کاملا ایدئولوژیک بە آن پرداختند. بر این اساس، بنا دارند کە اگر در رویکرد سیاسی ایران در بعد بین الملی تغییراتی ایجاد شد، از این تویت علی خامنەای برای توجیهە صلح ستیزان طرافدار ولی فقهی استفادە شود. برخلاف این نگاە ایدئولوژیک، تویت خامنەای از سوی مخالفان جمهوری اسلامی و کنشگران سیاست، بعنوان عقب نشینی و کوتاە آمدن ایران در مقابل فشارهای آمریکا تلقی شد.

باتوجە بە اینکە بنیان جمهوری اسلامی بر ایدئولوژی استوار است، سردمدارن حکومت و بویژە در راس امور علی خامنەای، برای اعلام مواضع خود بیشتر از زبان مذهبی استفادە می کند و برای اقناع پیروانش و از این طریق سود می‌جوید. آنچە در این موضوع حائز اهمیت است، نشانها و پشت پردەهای این تویت است کە از آن بە عنوان “نرمش قهرمانانە” دوم گفتە می‌شود.

با نگاهی کوتاە بە چند سال پیش، خواهیم دید در سال 2015، زمانی کە مذاکرات کشورهای 1+5 با ایران بر سر مسئلەای هستەای این کشور در جریان بود، رهبر جمهوری اسلامی در تعریف از سیاستهای امام دوم شیعیان بر آمد و با طرح “نرمش قهرمانانە” عملا از تیم مذاکرد کنندە ایران حمایت کرد و دست آنها را در مذاکرە بر سر پروندە هستەای ایران با امریکا تا حدی باز گذاشت. در واقع می توان گفت کە بعد از این چراغ سبز علی خامنەای بود کە مذاکرات روندی تسریعی پیدا کرد و در نهایت منجر بە توافق این کشور با نمایندگان كشورهای 1+5 شد.  با در نظر گرفتن شرایط کنونی ایران، می توان گفت کە تویت خامنەای از نرمش قهرمانە دوم میگوید و این بە معنی اظهار ندامت ایشان از آنچە سال گذشتە با نخست‌وزیر ژاپن کرد کە در سفر بە تهران اعلام کرد کە حامی پیام رئیس جمهور امریکا است، ولی خامنەای دست رد بە سینە میانجیگری ژاپن زد و پاسخ بە پیام دونالد ترامپ را رد کرد. تغییر و تحولات چند ماە گذشت و بویژە بعد از کشتن قاسم سلیمانی، از باخت ایران در معادلات منطقەای حکایت دارد، همچنین آرایش قوا و صف‌بندیهای منطقەای بر خلاف خواستەهای جمهوری اسلامی است. بویژە، تغییر و تحولات چند ماە گذشتە در عراق کاملا در جهت تضعیف منافع ایران در این کشورد بودە است.

از سوی دیگر، بروز چند موضوع دیگر کە همزمان با تویت خامنەای بود، می تواند دال بر تسلیم پذیری جمهوری اسلامی در مقابل خواستەهای ایلات متحدە آمریکا است و تویت خامنەای هم در همین راستا بود. همچنین، نامەی وزیر امور خارجە ایران بە دبیرکل سازمان ملل متحد درتاریخ 20 اردیبهشت سال جاری و اعلام آمادگی کشورش برای بازگشت بە مذاکرات و گفتوگو بر سر توافقنامەی ایران با کشورهای 1+5، تشکیل دولت جدید عراق بە ریاست مصطفی کاظمی بعد از چند ماە کشمکش، طرح مبادلالە زندانیان بین ایران و آمریکا، برداشتن سیستمی ضد موشکی آمریکا در عربستان سعودی و… دلالت بر تغییری تازە در سیاست ایران در بعد بین الملی و منطقەای است.

فشارهای پی در پی ایلات متحدە علیە ایران، کشتە شدن قاسم سلیمانی، بحرانهای داخلی و شکست های سنگین نظامی و امنیتی ایران در سوریە, باعث تغییر توازن قوا علیە ایران شدە و در نهایت این کشور بعنوان بازندە معادلات، برای گریز از شرایط کنونی، بە مذاکرە با امریکا تن خواهد داد.

علیرغم این نگرش، از زاویەی دیگر می‌توان گفت کە رهبر جمهوری اسلامی ایران از ادامەی رقابت با امریکا خستە است. مواضع سرسختانە و تهدیدهای تند علی خامنەای علیە امریکا در سالهای گذشتە بر کسی پوشیدە نیست. از رد پاسخ بە پیام دونالد ترامپ کە با میانجیگری نخست وزیر ژاپن صورت گرفت تا سم خواندن مذاکرە با امریکا. تقریبا یک سال و چند روز پیش خامنەای در نشستی با مسئولان حکومتی، اعلام کرد کە مردم ایران در مقابل فشارهای امریکا مقاومت خواهند کرد و در نهایت برندە این نبرد آنها خواهند بود. یک سال بعد از این ادعای علی خامنەای، نتیجە کاملا برعکس است و عرصە واقعی حکایت از شکست سیاستهای رهبر جمهوری اسلامی دارد.

در 25 اردیبهشت سال گذشتە خامنەای مذاکرە با امریکا را سم خواند، امسال هم در 19 اردیبهشت، بر خلاف مواضع گذشتە خود، با استناد بە صلح طلبی امام دوم شیعیان از مذاکرە و حل مسالمت آمیز دفاع کرد. این جهش، میتواند بە معنی درماندگی علی خامنەای از ادامە رقابت با امریکا باشد. در واقع خامنەای بە این نتیجە رسیدە کە اگر بمانند چند ماە گذشتە ادامە دهد، نە تنها هیچ دستاوردی نخواهد داشت، بلکە ممکن است قاسم سلیمانیهای دیگری را نیز در این بازی، ببازد. در این رابطە یکی از اعضای پارلمان عراق از فراکسیون دولت قانون کە در جهت سیاستهای ایران عمل می کنند، اعلام کرد کە ایران از ادامە رقابت با امریکا خستە است و امریکا بر مسئولیتهای کلیدی در عراق تسلط دارد.

آنجە واضح است، علی خامنەای در معادلات منطقەای در برابر ایلات متحدە امریکا و ائتلاف وابسطە بە امریکا، بازند است و نتیجەای تنش یک سال گذشتە در نهایت بر خلاف منافع و انتظارات ایران بود. بهمین دلیل خامنەای از طریق این تویت اعلام کرد کە از ادامەای رقابت خستە و از سم خواندن گفتگو پشیمان است.