حقوق بشر در ایران – گزارش ماهانه مانیتورینگ حقوق بشر ایران، ژوئن ۲۰۲۱

حقوق بشر در ایران – گزارش ماهانه مانیتورینگ حقوق بشر ایران، ژوئن ۲۰۲۱

مقدمه

ماه ژوئن با انتخابات ریاست جمهوری در ایران همزمان بود. انتخاباتی که در نتیجه آن، ابراهیم رئیسی در کرسی ریاست جمهوری قرار گرفت.
ورود رئیسی، همزمان با موضع گیری ها و واکنش های سازمان های مدافع حقوق بشر در جهان بود.
روز ۲۹ خرداد ۱۴۰۰، یک روز بعد از انتخابات در ایران دبیرکل عفو آگنس کالامار در این بیانیه ای گفت:‌ «اینکه ابراهیم رئیسی به جای مورد تحقیق قرار گرفتن به خاطر جنایات علیه بشریت از جمله قتل، ناپدیدسازی اجباری، و شکنجه به ریاست جمهوری ارتقاء پیدا می کند نمودی تلخ از مصونیت ساختاری در ایران است.»
پیش از این نیز رها بحرینی، از اعضای سازمان عفو بین‌الملل گفته بود، رئیسی باید در ارتباط با “جنایت علیه بشریت” و شکنجه زندانیان محاکمه شود.
حقیقت این است که رئیسی از ارکان اصلی قوه قضاییه ایران در بیش از سه دهه گذشته محسوب می‌شود. وی در پرونده‌ اعدام بیش از ۳۰ هزار زندانی در تابستان سال ۱۳۶۷ از اعضای هیئت مرگ بود.
از آن سال به بعد نیز در دستگاه قضاییه رژیم، نقشی موثر در ادامه سرکوب و نقض حقوق بشر داشته است.
او طی سه دهه گذشته در نقش‌هایی چون دادستان تهران، دادستان کل کشور یا معاون اول رئيس قوه قضاییه و همچنین ریاست قوه قضاییه، از کلیدی‌ترین چهره های نقض حقوق بشر بوده و نامش مترادف اعدام، شکنجه، قتل خودسرانة شهروندان و سرکوب اقلیت ها و زنان است.
ابراهیم رئیسی در اولین نشست خبری خود روز دوشنبه ۳۱خرداد ۱۴۰۰ خواهان تقدیر و تشویق در مورد قتل عام زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ شد. وی در پاسخ به سوالی درباره اتهامات متعدد نقض حقوق بشر در طول سال‌های متمادی حضور وی در قوه قضاییه گفته بود «من را بابت حقوق بشر متهم می‌کنند ولی من باید تشویق شوم».
این اظهارات ابراهیم رئیسی در دفاع از نقض فاحش حقوق بشر، نشان‌دهنده اصرار مقامات رژیم ایران در استمرار سرکوب مخالفان، فعالان مدنی و سیاسی‌ و عدم پاسخگویی در موارد نقض حقوق بشر در ایران است.
ابراهیم رئیسی باید به خاطر سوابق تاریکش در نقض حقوق بشر و کشتار زندانیان سیاسی و مخالفان، تحت پیگرد قانونی قرار بگیرد. شورای حقوق بشر سازمان ملل باید در جهت انجام تحقیقات کیفری درباره نقش ابراهیم رئیسی در کشتار ۱۳۶۷ گام برداشته و او را ناگزیر به پاسخگویی درباره تداوم نقض حقوق بشر در بیش از چهل سال گذشته کند.
طی ماهی که گذشت،‌ علاوه بر این شاهد ادامه اعدام و اعطای احکام شلاق، قتل کولبران با شلیک بی ضابطه ماموران، اعتصاب غذای زندانیان،‌ دستگیری شهروندان و فعالین سیاسی در جریان انتخابات و نیز تداوم جو سرکوب در جامعه بودیم.
مانیتورینگ حقوق بشر در این گزارش آماری به گوشه هایی از واقعیت نقض گسترده حقوق بشر در ایران می پردازد.

نقض حق حیات

در ماه ژوئن دستکم ۸ حکم اعدام در زندان‌های ایران به اجرا در آمد. دستکم دو مورد از اعدام‌ها با جرائم مربوط به مواد مخدر و شش اعدام به جرم قتل به اجرا در آمده است.
ایران به تناسب سرانه جمعیت و میزان اعدام، رتبه نخست اعدام شهروندان خود در دنیا را دارد. در ماه گذشته همچنین بابک پاک‌نیا، وکیل دادگستری از صدور حکم اعدام برای موکلش، زندانی سیاسی حسن خیری، به اتهام «محاربه» خبر داد. او گفت که درخواست تجدیدنظر و بررسی این پرونده در دیوان عالی کشور را ارائه خواهد کرد.

شکنجه

در ماه گذشته یک شهروند عرب زیر شکنجه و بر اثر ضرب و شتم و بدرفتاری در بازداشت جان باخت.
کانال محلی خاکزدگان روز ۲۷ ژوئن خبر داد که یک شهروند عرب به نام کاظم حزباوی طی عملیات تعقیب توسط ماشین نیروی انتظامی زیر گرفته شده و بعد از جراحت به کلانتری منتقل شده است. بنا به گفته منابع محلی این شهروند عرب بعد از شکنجه و ضرب و شتم در کلانتری جان خود را از دست داده است. پیگیری خانواده این شهروند عرب از مراجع امنیتی و قضایی در خصوص کشته شدن فرزندشان تا کنون بی نتیجه بوده است.
مقامات قضایی ایران در ماه گذشته به صدور احکام شلاق ادامه دادند. دستکم ۲۲ شهروند به مجموع ۸۵۰ ضربه شلاق محکوم شدند.
در میان کسانی که در ماه گذشته حکم شلاق دریافت کردند، اسماعیل گرامی، فعال کارگری به چشم میخورد. وی توسط دادگاه انقلاب تهران به ۵ سال حبس تعزیری، ۷۴ ضربه شلاق و دو میلیون تومان جریمه نقدی محکوم شد.

آزادی بیان

در ماه گذشته شاهد گسترش اعتراضات و اعتصاب کارگران صنایع نفت و پتروشیمی ایران در شهرهای مختلف بودیم.
همزمان فعالان کارگری در ماه گذشته خبر دادند که ۷۰۰ نفر از کارگران پیمانی اعتصاب کرده در پالایشگاه نفت تهران بعد از اعتصاب اخراج شده‌اند.
تصاویری در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌دهد کارگران معترض پالایشگاه نفت تهران که روز سه‌شنبه اول تیرماه به همکاران اعتصاب‌کننده خود پیوسته بودند، در همان روز برگه “تسویه حساب” دریافت کرده‌اند.
در یکی از فیلم‌ها یک کارگر رو به دوربین می‌گوید: “ما به حقوق‌هایمان اعتراض کردیم اما به جایش برگه تسویه دست ما دادند که ما را اخراج کنند. یکی از دولت و مردم بیاید از ما حمایت کند.”
رفتار با معترضانی که هیچ راهی بیان بیان اعتراضشان به جز اعتصاب مسالمت آمیز ندارند، سند روشنی از نقض آزادی بیان است.

سرکوب اقلیت‌های مذهبی

روز دوشنبه ۲۴ خردادماه ۱۴۰۰، درسا دهقانی، و سینا کمالی شهروندان بهائی ساکن شیراز به صورت جداگانه توسط ماموران امنیتی بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شدند. چند روز پس از بازداشت این دو شهروند بهایی ، برخی منابع خبری از جمله در توییتر از فشار نیروهای امنیتی بر این دو بهایی با هدف گرفتن اعتراف اجباری خبر دادند.
دلایل بازداشت این دو نفر تاکنون مشخص و اعلام نشده است. آن‌ها از زمان بازداشت تماس‌های تلفنی کوتاهی با خانواده خود داشته و تحت فشارهای روحی و جسمی به‌سر می‌برند.
در ماه گذشته همچنین شهرزاد نظیفی، شهروند بهائی و قهرمان موتورکراس زنان به ۸ سال زندان محکوم شد. علیرغم پذیرش درخواست واخواهی و برگزاری جلسه دادگاه، حکم غیابی صادره علیه شهرزاد نظیفی، روز ۲۹ ژوئن عینا تائید شد. به گفته وکیل مدافع شهرزاد نظیفی، دادگاه انقلاب تهران، دلیل تائید حکم غیابی این شهروند بهائی را «اطلاع رسانی صورت گرفته» در خصوص این حکم عنوان کرده است.

وضعیت زندانیان

مرگ در حبس:
مرگ زندانی عقیدتی ساسان نیک نفس در زندان تهران بزرگ،‌ بار دیگر توجهات را به وضعیت اسفبار زندانیان در زندانهای ایران جلب کرد. روز دوشنبه ۱۷ خردادماه ۱۴۰۰، اداره کل زندان‌های استان تهران خبر درگذشت این زندانی سیاسی را تایید کرد. آقای نیک نفس از روز شنبه ۱۵ خرداد ماه علیرغم وضعیت وخیم جسمی بدون رسیدگی مناسب پزشکی در بهداری زندان نگهداری شده بود. این زندانی سیاسی با وجود بیماری‌های مختلف از جمله دیابت، کبد چرب، ورم معده، فشارخون بالا و مشکلات اعصاب و روان، یازده ماه گذشته را در حال تحمل حبس بود.
بعلاوه روز شنبه ۲۲ خردادماه۱۴۰۰، یک زندانی محکوم به اعدام به نام شمس الدین تاتاری، ۵۵ ساله در زندان ارومیه، در پی تعلل در اعزام به بیمارستان، در بهداری این زندان جان خود را از دست داد. این زندانی در زندان دچار مشکل قلبی شده بود.
این زندانی پیشتر از بابت اتهامات مرتبط با مواد مخدر به اعدام محکوم شده و از دو سال قبل در زندان ارومیه بسر می‌برد.

محرومیت زندانیان از حق درمان و رسیدگی پزشکی:
زندانیانی چون وحید و حبیب افکاری، در زندان عادل آباد شیراز، عباس لسانی در زندان اردبیل، نرگس ادیبی در زندان اوین، نصرالله هادیان، شمس حسن زاده، محمد نوروزی، فرزین رضایی روشن، امیرحسین مرادی، مطلب احمدیان و سعید ماسوری در زندان رجایی شهر کرج از دریافت خدمات درمانی محروم بودند.

زندانیان در اعتصاب غذا:
در ماه گذشته دستکم ۱۸ زندانی در اعتراض به شرایط زندان و با درخواست حقوق پایه ای شان دست به اعتصاب غذا زدند.
یک نوجوان ۱۷ ساله به نام آرمان فرهمند که به اتهام قتل عمد بازداشت شده به نشانه اعتراض به بلاتکلیفی وضعیت پرونده خود با دوختن لب‌هایش دست به اعتصاب غذا زد. وی از روز شنبه ۲۹ خرداد ۱۴۰۰ در کانون اصلاح و تربیت سنندج با دوختن لب‌های خود دست به اعتصاب غذا زده است.

عدم رعایت اصل تفکیک جرائم:
شکیلا منفرد، زندانی سیاسی زندان قرچک ورامین روز دوشنبه ۱۷ خردادماه ۱۴۰۰ در پی فقدان نظارت در زمینه حفظ امنیت زندانیان و عدم رعایت اصل تفکیک جرائم، توسط تعدادی از زندانیان جرائم عمومی مورد ضرب و شتم قرار گرفت.
روز چهارشنبه ۱۲ خردادماه ۱۴۰۰، حسین هاشمی، زندانی سیاسی زندان تهران بزرگ و از بازداشت شدگان اعتراضات سراسری آبان ۱۳۹۸ که از روز سه شنبه ۱۱ خردادماه ۱۴۰۰ به صورت تنبیهی در تیپ ۴ این زندان به سر می‌برد، توسط زندانیان متهم به جرائم خشن مورد ضرب و شتم قرار گرفت. آقای هاشمی همزمان با انتقال خود به این محل دست به اعتصاب زده بود.
زندانی سیاسی محمد ترکمانی روز سه شنبه ۱۱ خردادماه به صورت تنبیهی از تیپ ۲ این زندان به تیپ ۴ که محل نگهداری زندانیان جرائم خشن است منتقل شد. وی در اعتراض به این انتقال، دست به اعتصاب غذا زد.

قتل های خودسرانه

دستکم ۱۳ تن از شهروندان توسط ماموران نظامی و مسلح حکومتی شامل نیروهای سپاه، امنیتی و هنگ مرزی در ماه ژوئن به قتل رسیدند.

شلیک بی ضابطه به شهروندان

همچنین دستکم ۱۶ تن از شهروندان در ماه گذشته با شلیک بی ضابطه نیروهای امنیتی و نظامی زخمی شده اند.